به دلیل گزارش های مختلف تاریخی، در آخرین آیه نازل شده اختلاف است. پنج دیدگاه مهم در این باره، عبارت اند از:

یک. آیه ۲۷۸ سوره بقره (آیه ربا)؛

دو. آیه ۲۸۱ سوره بقره (آیه تقوا)؛

سه. آیه ۱۲۸ سوره توبه؛

چهار. آیه ۱۷۶ سوره نساء (آیه کلاله در باره ارث برادر و خواهر میّت)؛

پنج. بخشی از آیه سوره مائده که در غدیر خُم نازل گردید. این بخش به «آیه اِکمال» شهرت دارد و در باره ابلاغ امامت امیر مؤمنان(ع) فرود آمده است: (     الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلاَمَ دِیناً؛ امروز، دینتان را کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام ساختم و اسلام را دین مورد پسند برایتان قرار دادم   ).

در برخی روایات آمده است که پیامبر(ص) بعد از نزول این آیه، فقط هشتاد روز زنده بودند.

بررسی مجموعه روایات نشان می دهد که آخرین آیه نازل شده، مشخّص نیست و مواردی که در روایات آمده اند، بر آخر بودن نسبی آنها حمل می شود، بدین معنا که در اواخر عمر پُربرکت پیامبر(ص) نازل شده اند و راویان به دلیل عدم اطّلاع کامل از همه آیات نازل شده، تصوّر کرده اند که آخرین آیه همان است که آنها باور دارند.

منبع: از قرآن بیشتر بدانیم، مهدی خسروی سرشکی، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۹۴


در این زمینه بیشتر بخوانید:

نخستین وحی و آیات نازل شده از قرآن، کدام بوده اند؟

نزول کامل قرآن در شب قدر به چه صورت بوده است؟

آغاز نزول تدریجی قرآن، از چه زمانی بوده است؟

وحی قرآن، از جهت مدّت نزول آیات، به چند شکل بوده است؟

چه دلایلی بر نزول دفعی و یکبارۀ قرآن وجود دارد؟

حالت روحی و جسمی پیامبر اکرم (ص) هنگام نزول وحی، چگونه بوده است؟

آیات کلام الله مجید، چگونه بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد؟